Initiative Law
image
แจ้งเตือน : การเคลื่อนไหวของลูกบอลอาจไม่เสถียรใน
โหมดพลังงานต่ำ (low power mode)

เส้นทางกฎหมาย
ของประชาชน

image

สุดท้าย
ไปจบที่ไหน...

image
image

การลงชื่อเสนอกฎหมายของประชาชน
อย่างที่หลายๆคนรู้ว่าเป็น

ช่องทาง

ประชาธิปไตย

ทางตรง

ที่เปิดโอกาสให้ประชาชนสามารถ
เสนอกฎหมายในแบบที่ต้องการได้

สำหรับช่องทางนี้
ปลายทางของสิ่งที่ประชาชนเสนอ

image

อาจไม่ได้
เรียบง่าย

image

และเป็นไปตามเจตนารมณ์อย่างที่คิด

เพราะตั้งแต่รัฐธรรมนูญปี 2540 เปิดโอกาส
ให้ลงชื่อเสนอกฎหมาย ผ่านมากว่า 20 ปี
กฎหมายที่เสนอโดยประชาชน

ผ่านเพียง9ฉบับ

จากที่ยื่นไปทั้งหมด 142 ฉบับ

ซึ่งกฎหมายที่ถูกเสนอโดยประชาชนเข้ามา
ตามแต่ละรัฐธรรมนูญ ถูกแบ่งดังนี้

สังคม 54 ฉบับ

เศรษฐกิจ 29 ฉบับ

การเมือง 36 ฉบับ

ศาสนาและวัฒนธรรม 8 ฉบับ

image

ชี้เพื่อดูรายละเอียดของกฎหมายแต่ละฉบับ

รัฐธรรมนูญ

2540

11 ต.ค. 40 - 23 ส.ค. 50

imageยื่นไป 20 ฉบับ

รัฐธรรมนูญ

2550

24 ส.ค. 50 - 21 ก.ค. 57

imageยื่นไป 50 ฉบับ

รัฐธรรมนูญ

2560

6 เม.ย. 60 - ปัจจุบัน

imageยื่นไป 76 ฉบับ

ทำไม?

ปลายทางของกฎหมายประชาชนไม่เป็นไปตามนั้น มีปัจจัยหรือสาเหตุอะไร
ที่ส่งผลต่อกฎหมายประชาชนเหล่านี้

ไม่ใช่ทุกกฎหมายที่จะเสนอได้ และต้องมีจำนวนผู้เสนอครบ

กฎหมายของรัฐธรรมนูญปี 2540-2560 ที่เปิดช่องทางลงชื่อการเข้าเสนอชื่อ

เหมือนกัน
image
รธน. 2540 ม. 171 หากเป็นร่าง พ.ร.บเกี่ยวกับการเงินต้องได้รับคำรับรองจากนายกรัฐมนตรี
รธน. 2550 ม. 163 หากเป็นร่าง พ.ร.บ.เกี่ยวกับการเงินต้องได้รับคำรับรองจากนายกรัฐมนตรี
รธน. 2560 ม. 133 หากเป็นร่าง พ.ร.บ.เกี่ยวกับการเงินต้องได้รับคำรับรองจากนายกรัฐมนตรี
เหมือนกัน
image
รธน. 2540 มีสิทธิเสนอร่าง พ.ร.บ.เฉพาะตามที่บัญญัติไว้ในหมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของประชาชน หมวด 5 แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ
รธน. 2550 มีสิทธิเสนอร่าง พ.ร.บ.เฉพาะตามที่บัญญัติไว้ในหมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย หมวด 5 แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ
รธน. 2560 มีสิทธิเสนอร่าง พ.ร.บ.เฉพาะตามที่บัญญัติไว้ในหมวด 3สิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย หมวด 5 หน้าที่ ของรัฐ
ต่างกัน
image
รธน. 2540 ม. 170 เป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่น้อยกว่า 50,000 คน
รธน. 2550 ม. 163 เป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่น้อยกว่า 10,000 คน
รธน. 2560 ม. 133 เป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่น้อยกว่า 10,000 คน
รัฐธรรมนูญทั้ง 3 ฉบับ ไม่ได้ปรับเปลี่ยนอะไรมาก แต่สิ่งที่ปรับเป็น คุณสมบัติและจำนวนของผู้มีสิทธิเสนอร่างปรับจำนวนให้ลดลงเพื่อเอื้อต่อการเสนอมากขึ้น

ผ่านเข้าสู่วาระการประชุม

21.8%

30 ฉบับ จาก 142 ฉบับ

สังคม 15 ฉบับ
เศรษฐกิจ 5 ฉบับ
การเมือง 9 ฉบับ
ศาสนาและวัฒนธรรม 1 ฉบับ
image
รธน.ปี 40 3 ฉบับ
image
รธน.ปี 50 18 ฉบับ
image
รธน.ปี 60 9 ฉบับ

จากขั้นตอนการเสนอกฎหมายแสนวกวนนี้

เป็นเพียงขั้นแรกเท่านั้น

กว่าจะบรรจุเข้าเป็นวาระเพื่อให้ร่างกฎหมายถูกพิจารณาและนี่คือ

image
อันดับที่ไม่ผ่านมากที่สุด
image
ขั้นตอนที่
image

ส่งให้นายกรัฐมนตรีให้คำรับรอง

35 ฉบับ

สิ่งที่น่าสนใจ คือ ร่างการเงินที่ต้องให้นายกรัฐมนตรีให้คำรับรองติดอันดับที่ไม่ได้ไปต่อ

นั่นอาจเป็นเพราะ การพิจารณาร่างกฎหมาย ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของนายกรัฐมนตรี และ คณะรัฐมนตรีที่หลายครั้งอาจไม่ได้สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของประชาชนทุกกลุ่ม
โดยในรัฐธรรมนูญปี 2560 จะมีกฎหมายไม่ให้คำรับรองมากที่สุด จึงขอหยิบยกตัวอย่างของดุลยพินิจของนายกรัฐมนตรี เรื่องร่างแก้รัฐธรรมนูญสืบทอดอำนาจ

“ไม่จำเป็นต้องสั่งใครทุกคนก็มีความคิด ความคิดดี หรือไม่ดี ถ้าระแวงเรื่องการสืบทอดอำนาจก็ไปแก้มา แก้ให้ได้แล้วกัน”

พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา

เรื่องการเสนอแก้รัฐธรรมนูญ

image
ขั้นตอนที่
image

ล่ารายชื่อให้ครบ 10,000 คน

ภายใน 45 วัน

34 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image

ล่ารายชื่อให้ครบ 10,000 คน

ภายใน 45 วัน

34 ฉบับ

ประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา

6.3%

9 ฉบับ จาก 142 ฉบับ

สังคม 7 ฉบับ
เศรษฐกิจ 0 ฉบับ
การเมือง 2 ฉบับ
ศาสนาและวัฒนธรรม 0 ฉบับ
image
รธน.ปี 40 1 ฉบับ
image
รธน.ปี 50 8 ฉบับ
image
รธน.ปี 60 0 ฉบับ

หลังจากที่ผ่านขั้นตอนที่ดูเหมือนจะไม่มีวันจบสิ้น
ในรอบที่สอง ขั้นของการพิจารณากฎหมาย
กระบวนการที่ติดค้างอยู่มากที่สุด คือ

image
ขั้นตอนที่image

ส.ส.วาระ 1 รับหลักการ

5 ฉบับ

และยังมีที่รอการพิจารณาในขั้นตอนนี้อยู่อีก 9 ฉบับ

สรุปอันดับทั้งหมด

image
ขั้นตอนที่
image
ส่งให้นายกรัฐมนตรีให้คำรับรอง
image

35 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ล่ารายชื่อ
image

34 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ตรวจสอบเอกสาร
image

14 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ประธานรัฐสภาตรวจสอบหมวด 3/5
image

11 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ยกเลิกรัฐธรรมนูญ
image

7 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ประธานรัฐสภา ตรวจสอบเอกสาร
image

5 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ส.ส.วาระ 1 รับหลักการ
image

5 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ส.ส.วาระ 3 ลงมติเห็นชอบ
image

3 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ส.ว.รับหลักการ
image

3 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ถอนร่างพระราชบัญญัติ
image

3 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
แจ้งให้ยื่น รายชื่อเพิ่มเติม 90 วัน
image

2 ฉบับ

image
ขั้นตอนที่
image
ยกเลิกรัฐธรส.ส.วาระ 2
ตั้งคณะกรรมาธิการรมนูญ
image

1 ฉบับ

ขั้นตอนที่

ไม่มีกฎหมายที่ยื่นไปติดค้างอยู่เลย

image

ในขั้นตอนการพิจารณากฎหมายที่ผ่านมาในรัฐธรรมนูญปี 2560 ไม่มีร่างกฎหมายของประชาชนผ่านเลย

ดังเช่น ร่างแก้ไขเพิ่มเติมร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2 ฉบับ

โดย จอน อึ๊งภากรณ์ กับประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำนวน 98,041 คน
โดย พริษฐ์ วัชรสินธุ กับประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำนวนถึง 135,247 คน
image

คลิกดูรายละเอียดเพิ่มเติม

ทั้งสองร่าง ยกเลิกระบบส.ว. เพราะขาดความชอบธรรมและยึดโยงกับประชาชน และการกล่าวถึงอำนาจคสช.ที่ยังมีอยู่ในรัฐธรรมนูญเป็นร่างที่ประชาชนให้ความสนใจเนื่องจากเป็นร่างที่มีการลงชื่อจำนวนมากที่สุดเท่าที่เคยมีการเสนอมา
image

การเข้าชื่อเสนอกฎหมาย

ควรปรับหรือทำอะไรได้บ้าง?

ลองปรับเอาเทคโนโลยีมาช่วยขั้นตอนจุกจิกของเอกสาร เอสโตเนียเป็นประเทศที่มีระบบ e-participation initiative เกี่ยวกับการเสนอกฎหมายของประชาชนโดยตรง แถมยังได้อันดับที่ 1 ของ e-participation index ของ UN E-Government Survey 2020 ด้วย

ลองมาเทียบดูกับของไทยกัน

กระบวนการขั้นที่
image

รวบรวมเอกสารเพื่อริเริ่ม

imageไทย
image

ส่งออนไลน์ได้

image

แก้ไขร่วมกันได้

image

ใช้ soft ID

ผู้มีสิทธิเลือกตั้งใดๆ ไม่น้อยกว่า 20 คน (ร่างพ.ร.บ) หรือไม่น้อยกว่า 120 คน (ร่างรธน.) ทำการรวบรวมเอกสารเสนอร่างกฎหมาย หรือสำนักงานฯ จัดทำร่างกฎหมายตามที่ร้องขอ แล้วส่งทางออนไลน์ให้กับสภาฯ

imageเอสโตเนีย
image

ส่งออนไลน์ได้

image

แก้ไขร่วมกันได้

image

ใช้ soft ID

มีระบบออนไลน์ทำเอกสารเสนอร่างกฎหมายสามารถตั้งค่าเป็น open source ให้แก้ไขข้อเสนอร่วมกันได้ ซึ่งสามารถใช้ soft ID เช่น google facebook ได้

กระบวนการขั้นที่
image

ล่ารายชื่อให้ครบ

imageไทย
image

มีช่องทางออนไลน์
(ประชาชนทำเอง)

image

มีแพลตฟอร์มและมีระบบ

image

e-identity

ผู้ริเริ่มจะเชิญชวนเป็นหนังสือ หรือสื่ออิเล็กทรอนิกส์ก็ได้หรือให้สำนักงานกฎหมายรวบรวมรายชื่อภายใน 1 ปี

ช่องทางออนไลน์ของทางการยังใช้งานไม่ได้ (อยู่ในช่วงทดลองยังไม่เสถียร) ในอนาคตจะมีระบบระบุตัวตนและตรวจสอบการมีสิทธิเลือกตั้งโดยไม่ต้องลงลายมือชื่อ

imageเอสโตเนีย
image

มีช่องทางออนไลน์

image

มีแพลตฟอร์มและมีระบบ

image

e-identity

มีระบบ EPIC ที่รวบรวมเอกสารส่งรัฐสภาผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ รวบรวมรายชื่อได้ง่าย โดยมีระบบหลังบ้านลงชื่อออนไลน์ได้ทั้งหมด ถึงแม้ระบบจะมีความซับซ้อน ประกอบกับมี e-Identity เพื่อใช้ทำธุรกรรมต่างๆ ให้ลงชื่อดิจิทัลได้เลย

กระบวนการขั้นที่imageimage

การตรวจสอบเอกสารและจำนวนรายชื่อ

imageไทย
image

ตรวจผ่านออนไลน์

image

ภายใน 45 วัน

ไม่ว่าเอกสารที่ได้เป็นช่องทางออฟไลน์หรือออนไลน์ สนง.เลขาธิการสภาจะตรวจสอบเอกสาร และส่งให้กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทยตรวจสอบรายชื่อผู้ลงชื่อเสนอกฎหมาย

*ระบบออนไลน์ไม่เสถียรจะต้องตรวจสอบแบบออฟไลน์ เป็นเอกสารแทน จะใช้เวลา

imageเอสโตเนีย
image

ตรวจผ่านออนไลน์

image

ภายใน 30 วัน

การตรวจสอบเอกสารและรายชื่อผ่านระบบดิจิทัล เนื่องจากมีระบบออนไลน์ และให้เซ็นเอกสารดิจิทัลได้โดยลงในเอกสารแผ่นเดียวกัน (ดิจิทัลเทียบกับลายมือ) ทำให้การตรวจสอบรวดเร็วกว่า

กระบวนการขั้นที่
image

ตรวจสอบยืนยันตัวกับรายชื่อ

imageไทย
image

ตรวจผ่านออนไลน์

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยตรวจสอบรายชื่อผู้ลงชื่อเสนอกฎหมาย

imageเอสโตเนีย
image

ตรวจผ่านออนไลน์

ตรวจผ่านออนไลน์ มีระบบการลงชื่อเป็นดิจิทัล(ดิจิทัลเทียบกับการลงลายเซ็นสด)

กระบวนการขั้นที่
image

รวบรวมเอกสารเพื่อริเริ่ม

imageไทย
image

แจ้งผ่านออนไลน์

image

แจ้งผ่านอีเมลส่วนตัว

1.แจ้งเตือนผ่านเว็บไซต์ สนง.เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ตรงข้อมูลการเสนอร่างกฎหมายและสรุปรวมขั้นตอนการเสนอร่างกฎหมาย

2.จัดทำบัญชีรายชื่อ ณ สนง.เลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร

3.หนังสือแจ้งไปยังผู้มีรายชื่อเข้าชื่อเสนอกฎหมาย

imageเอสโตเนีย
image

แจ้งผ่านออนไลน์

image

แจ้งผ่านอีเมลส่วนตัว

ทุกคนสามารถแชร์เกี่ยวกับกฎหมายนั้นๆ โดยรับการแจ้งเตือนสถานะที่เสนอกฎหมายผ่านอีเมลของแต่ละคนได้เลย และสถานะจะถูกอัพเดทด้วย

image
ย้อนกลับ

เหมือนจะมีความหวัง
แต่สุดท้ายต้องตกไป

image

ลองสำรวจขั้นตอนทั้งหมด

ขยายมุมมอง

image
ไปต่อ
image

ส่วนหนึ่งขององค์กรที่คอยผลักดัน
เรื่องการเสนอกฎหมาย

ขอหยิบยกบางส่วนให้เพื่อให้พวกเราคอยติดตามข้อมูล สนับสนุน ร่วมลงชื่อเสนอกฎหมาย กับองค์กรเหล่านี้ได้

image

โครงการนิติธรรมสิ่งแวดล้อม (Enlaw)

โครงการนิติธรรมสิ่งแวดล้อม ทำหน้าที่สนับสนุนรณรงค์ให้มีการแก้ไขปัญหาความบกพร่องของระบบกฎหมายสิ่งแวดล้อมที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

imageimage
image
image
image

โครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (ilaw)

iLaw เป็นองค์กรพัฒนาเอกชนซึ่งทำงานกับภาคประชาสังคมและคนทั่วไปในสังคม มีเป้าหมายเพื่อไปให้ถึง หลักการประชาธิปไตย, เสรีภาพในการแสดงออก และระบบยุติธรรมที่เป็นธรรมและตรวจสอบได้กว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

imageimageimage
image
image
image

เครือข่ายอากาศสะอาด

เครือข่ายอากาศสะอาด มีเป้าหมายเพื่อผลักดันและส่งเสริมกระบวนการขับเคลื่อนทางสังคม (Social Movement) ในประเทศไทยเพื่อ “สิทธิของประชาชนที่จะหายใจอากาศสะอาด” (Right to Breathe Clean Air)

imageimage
image

มูลนิธิผสานวัฒนธรรม

องค์กรเอกชนซึ่งไม่แสวงผลกำไร จดทะเบียนถูกต้องตามกฎหมายภายใต้กระทรวงวัฒนธรรม เพื่อดำเนินกิจกรรมในการส่งเสริมสิทธิทางด้านวัฒนธรรมประเพณีของกลุ่มประชากรที่มีความหลากหลายเพื่อกำหนดวิถีชีวิตของตนเอง ทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง ศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรมประเพณีและจารีตปฏิบัติต่าง ๆ หลักนิติธรรม และการเข้าถึงความยุติธรรมสำหรับกลุ่มประชากรที่หลากหลายซึ่งกลายเป็นกลุ่มคนชายขอบที่มักจะได้รับผลกระทบจากการละเมิดสิทธิมนุษยชนอันเนื่องมาจากชาติพันธุ์ แหล่งกำเนิด ศาสนา ความเชื่อ และขาดโอกาสได้รับความช่วยเหลือ

imageimageimage

ฟังความคิดเห็นของบุคคล
หรือองค์กรที่ทำสิ่งนี้กัน

ในฐานะผู้ที่ผลักดันการขับเคลื่อนกฎหมาย
คิดเห็นอย่างไรบ้าง?

image
image

คิดว่าในทางปฏิบัติโดยเฉพาะการให้เซ็นผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ทำได้มีประสิทธิภาพระดับหนึ่งแล้ว แต่ควรจะต้องมีการปรับปรุงกฎหมายเข้าชื่อโดยเฉพาะอย่างยิ่งประเด็นที่ต้องให้นายกรัฐมนตรีลงนามในกฎหมายการเงิน เพราะข้อนี้เป็นหนึ่งในอุปสรรคสำคัญที่ทำให้กฎหมายประชาชนไม่ได้เขัาสภา และควรยกเลิกการจำกัดหมวดที่ประชาชนสามารถเสนอได้

ยิ่งชีพ อัชฌานนท์

ผู้จัดการ iLaw

image
image

เป็นเรื่องดี ที่ประชาชนร่วมกันเข้าชื่อเสนอกฎหมาย/ร่างรัฐธรรมนูญได้ผ่านช่องทางออนไลน์

แต่หากจะดียิ่งขึ้น ควรอำนวยความสะดวกและลดภาระด้านธุรการของผู้ริเริ่มเสนอกฎหมายและผู้ลงชื่อให้ได้มากที่สุด รวมถึงสร้างความมั่นใจให้ประชาชนรู้สึก "ปลอดภัย" ที่จะลงชื่อสนับสนุนกฎหมายในฐานะสิทธิพื้นฐานของระบอบประชาธิปไตย รวมถึงเชิญชวนคนอื่นที่ยังไม่ทราบช่องทางนี้

หากสำเร็จ ก็จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเชิงกฎหมายตามที่เราเห็นว่าเป็นประโยชน์ต่อประเทศ
หากไม่สำเร็จ ก็ยังเป็นกระบวนการที่เปิดให้เรามีโอกาสสร้างบทสนทนาและทำงานเชิงความคิดกับสังคมในประเด็นที่เรารณรงค์

พริษฐ์ วัชรสินธุ

ประชาชน (กลุ่ม Re-Solution)

image
image

ช่องทางการเข้าชื่อเสนอกฎหมายง่ายขึ้น แต่กระบวนการพิจารณากลับอยู่ในมือของนักการเมืองและระบบของสภามากกว่าเสียงของประชาชนผู้เสนอ เช่น การพิจารณารับหลักการของสภานั้นเป็นเรื่องที่ไม่เป็นเหตุเป็นผลในหลายกรณี

และเนื้อหาของกฎหมายที่เสนอโดยภาคประชาชนหากผ่านด่านไปถึงชั้นกรรมาธิการ การตีความ เนื้อหานั้นและปรับแก้เนื้อหาก็เป็นอีกประเด็นที่อาจทำให้เนื้อหาอาจเปลี่ยนแปลงไปจาก
เจตจำนงค์เดิมของผู้เสนอกฎหมาย รวมทั้งเสียงของประชาชนที่เข้าไปร่วมในชั้นกรรมาธิการมีสัดส่วนที่น้อยในการโหวต

รวมถึงการถูกปัดตกโดยไม่มีเหตุผลด้วยอำนาจของนายกรัฐมนตรีด้วยเพียงคำว่า “เป็นร่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับเรื่องการเงิน” ซึ่งกฎหมายหลายฉบับก็จำเป็นที่จะต้องมีการตั้งองค์กรใหม่ การจัดการกองทุน

ดังนั้น เสนอเบื้องต้นตัดอำนาจนายกรัฐมนตรีที่ให้ปัดตกกฎหมายด้วยเหตุผลเรื่องเป็นร่างกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับเรื่องการเงิน หากท่านมีการรวมตัวรวมกลุ่มกันในการทำกิจกรรมต่างๆ แล้วเห็นว่ากฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการทำกิจกรรมของท่านนั้นมีปัญหาไม่สอดคล้องกับสถานการณ์ในปัจจุบัน หรือยังไม่มีกฎหมายที่จะมารองรับสิทธิของการดำเนินกิจกรรมนั้นๆ ก็น่าจะร่วมกันคิดและยกร่างกฎหมายจาก
เจตจำนงค์ของกลุ่มของตน

สุภาภรณ์ มาลัยลอย

ผู้จัดการ มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล้อม

กลับไปเริ่มใหม่

image

ร่วมแชร์เพื่อชวนเพื่อน

สำรวจเส้นทางและสนับสนุนกฎหมายของประชาชนต่อไป

Share