แจกโพยการบ้าน กกต. ! เลือกตั้งโปร่งใส ทำได้เลยด้วยการเปิดเผยข้อมูล 📂

เลือกตั้ง 2569 ใกล้เข้ามาทุกที คำถามสำคัญก็คือ… เราจะทำยังไงให้การเลือกตั้งที่กำลังจะเกิด free and fair โปร่งใส ยุติธรรม และสะท้อนเจตจำนงของประชาชนมากที่สุด

ถ้าพูดถึงการเลือกตั้ง ก็ต้องพูดถึงหน่วยงานเจ้าภาพอย่าง “คณะกรรมการการเลือกตั้ง หรือ กกต.” องค์กรอิสระที่ทำหน้าที่ควบคุมและจัดการการเลือกตั้งทั้งระดับชาติและระดับท้องถิ่น รวมถึงการออกเสียงประชามติ ให้ทุกขั้นตอนเป็นไปอย่าง สุจริต เที่ยงธรรม และโปร่งใส (ดั่งคำขวัญองค์กร)

แต่ แต่ แต่….. ในทุกการเลือกตั้งที่เกิดขึ้น เหตุไฉน? ยังคงมีข้อครหาในเรื่องของความสุจริต เที่ยงธรรมและโปร่งใสในการดำเนินงานของหน่วยงานที่ยังคงปรากฎให้เห็นอยู่เสมอ

🔍 การเลือกตั้งที่ผ่านมา เผยให้เห็นปัญหาความโปร่งใสอย่างชัดเจน

ตั้งแต่ผลคะแนนรายหน่วยที่เผยแพร่ออกมาช้า ไม่สม่ำเสมอ บางช่วงข้อมูลค้าง ขาดตอน หรือระบบล่มจนไม่เรียลไทม์ ไหนจะระบบรายงานผลคะแนนเองก็มีปัญหา ตัวเลขบางช่วง “ขึ้น–ลงผิดปกติ” แพลตฟอร์มติดตามผลใช้งานไม่ได้ในเวลาสำคัญ ทำให้หลายคนต้องหันไปพึ่งข้อมูลจากช่องทางอื่นแทน ข้อมูลที่ควรใช้ตรวจสอบกลับไม่ครบถ้วน ไม่ละเอียด และไม่สามารถทวนสอบได้จริง รวมไปถึงภาคประชาสังคมและอาสาสมัครยังถูกจำกัดการเข้าถึงพื้นที่สังเกตการณ์ บางเขตไม่อนุญาตให้เข้าดูขั้นตอนนับคะแนนหรือการส่งข้อมูล ทำให้ไม่สามารถตรวจสอบกระบวนการได้เต็มที่ เหตุการณ์ทั้งหมดนี้ทำให้การตรวจสอบเลือกตั้งเป็นไปได้อย่างยากลำบาก ส่งผลให้ภาพรวมความเชื่อมั่นและความโปร่งใสต่อ กกต. ถูกตั้งคำถามอย่างต่อเนื่อง (ไม่เคยพัก)

หนึ่งในหัวใจของความโปร่งใส คือการเปิดเผยข้อมูลเลือกตั้งให้ประชาชนเข้าถึงและตรวจสอบได้ตั้งแต่ต้นทางถึงปลายน้ำ ช่วยลดข้อครหาเรื่องความสุจริต–เที่ยงธรรม

ด้วยความหวังอยากเห็นการเลือกตั้งที่โปร่งใส และอยากช่วย กกต. ทำงานให้ดีขึ้น WeVis จึงจัด “โพยการบ้าน” แบบ Checklist สำหรับการเลือกตั้งทั่วไปปี 2569 ว่าควรเปิดข้อมูลอะไร เมื่อไหร่ และในรูปแบบไหน เพื่อให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูลเปิดได้แบบเต็มแม็กซ์และตรวจสอบได้ทุกขั้นตอน

👐 หลักการ 4 เปิด: เปิดข้อมูลยังไง ให้ถูกใจ Voter แบบเต็มสิบ

ก่อนจะไปลุ้นว่ามีข้อมูลอะไรที่ควรจะเปิดบ้าง เราชวนมาดูก่อนว่า การเปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งต้องเปิดอย่างไร?

เลือกตั้งโปร่งใส โดนใจประชาชนและตรวจสอบได้จริง ต้องเริ่มจาก “ข้อมูลเปิด” (Open Data ) ที่ยืนอยู่บนหลักการที่ชัดเจน ไม่ใช่เปิดแบบตามอารมณ์พี่ ๆ  กกต.

WeVis เสนอ 4 เปิด 4 หลักการสำคัญ ที่จะทำให้การเปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งของไทยก้าวสู่มาตรฐานสากลและตอบโจทย์ประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งได้จริง ๆ  (กกต.ทำได้เลย! ไม่อยากเกินความสามารถ) ดังนี้

#1 เปิดใช้ง่าย 👩‍💻

เปิดข้อมูลตาม “มาตรฐานและหลักเกณฑ์การเปิดเผยข้อมูลเปิดภาครัฐ” โดยสำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) (DGA) เข้าถึงง่าย ใช้ต่อได้ ไม่ต้องร้องขอ

ข้อมูลเลือกตั้งควรเข้าถึงได้ง่าย ใช้งานต่อได้ทันที ไม่ต้องยื่นคำร้อง ไม่ต้องรอเป็นสัปดาห์ และไม่มีค่าใช้จ่ายใด ๆ ทั้งสิ้น ที่สำคัญต้องอยู่ใน “รูปแบบที่คอมพิวเตอร์อ่านได้” (machine-readable) เช่น CSV, JSON, XML หรือ API เพื่อให้ประชาชน นักวิจัย และสื่อสามารถนำไปตรวจสอบ วิเคราะห์ และใช้งานต่อได้สะดวก ไม่ใช่จำกัดไว้เพียงไฟล์ PDF หรือภาพนิ่งที่นำไปใช้งานต่อได้ยาก

#2 เปิดโดยรับฟัง 👥

เปิดข้อมูลด้วยการฟังเสียงประชาชนผ่าน Public Consultation

การเปิดข้อมูลไม่ใช่แค่ “กกต.คิดว่าอะไรควรเปิด” แต่ต้องถาม “ผู้ใช้จริง” หรือ “ผู้มีสิทธิเลือกตั้ง” ว่าต้องการ “ข้อมูลอะไร รูปแบบไหน และจะใช้ไปทำอะไร” กระบวนการปรึกษาหารือกับภาคประชาชนจะทำให้ข้อมูลที่เปิด “ตรงจุด” และตอบโจทย์การใช้งานจริง ไม่ใช่เปิดแบบข้ามหัวผู้ใช้ปลายทาง การเปิดข้อมูลโดยมีการรับฟังจะถือเป็นหนึ่งในกลไกสำคัญที่ช่วยสร้างความโปร่งใสและส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการตรวจสอบและตัดสินใจเชิงนโยบายต่อไปผ่านการลงคะแนน

#3 เปิดล่วงหน้า ⏳

ประกาศชุดข้อมูลที่จะเปิดล่วงหน้า ก่อนการเลือกตั้งจริง

ประชาชนควรรู้ล่วงหน้าว่า ข้อมูลอะไรจะถูกเปิด เมื่อไหร่ และจะเข้าถึงจากที่ไหน ไม่ใช่รอแบบลุ้น หรือเปิดแบบปุบปับหลังนับคะแนนไปแล้ว ทำให้ตรวจสอบอะไรแทบไม่ได้ การประกาศล่วงหน้าช่วยสร้างความคาดหวังที่ชัดเจน และเปิดช่องให้ภาคประชาชนสามารถเตรียมเครื่องมือตรวจสอบได้อย่างเต็มที่

#4 เปิดบนเว็บไซต์ 🖥

เปิดเผยบนเว็บไซต์ ไม่ใช่ฝังไว้ในแอปฯ Smart Vote

ข้อมูลเลือกตั้งควรอยู่ในพื้นที่ที่ทุกคนเข้าถึงได้ง่าย ดาวน์โหลดได้ และนำไปใช้ต่อได้จริง ไม่ใช่การฝังอยู่ในแอปพลิเคชัน Smart Vote ที่ดึงข้อมูลออกมายาก จำกัดรูปแบบการใช้งาน และไม่เหมาะสำหรับการสืบค้นหรือวิเคราะห์ในเชิงลึก เว็บไซต์คือพื้นที่ที่โปร่งใสกว่า ใช้งานคล่องกว่า และเปิดโอกาสให้ผู้เชี่ยวชาญนำข้อมูลไปต่อยอดได้มากกว่า

หลักการ “4 เปิด” เปิดใช้ง่าย เปิดโดยรับฟัง เปิดล่วงหน้า และเปิดบนเว็บไซต์ ไม่ได้เป็นเพียงแค่ Checklist  สวยหรู หาก กกต.นำไปปฏิบัติก็จะยกระดับการเปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งของไทยให้โปร่งใส ทันสมัย และเป็นสากลมากขึ้น เปิดทางให้ประชาชนเข้าถึงข้อมูล ตรวจสอบได้ทุกขั้นตอน และเห็นภาพการเลือกตั้งตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทาง  สุจริต เที่ยงธรรม และโปร่งใสอย่างแท้จริง

ทั้งนี้ ก่อนจะไปดูว่าต้องเปิดอะไรบ้าง? มาส่องไทม์ไลน์การเลือกตั้งทั่วไป 2569 ตามประกาศของ กกต. กันก่อน!

ข้อมูลจาก คณะกรรมการการเลือกตั้ง

✅ แจกโพยข้อมูลเปิดที่ กกต. ต้องไม่ปิด! ตามข้อเรียกร้องของ WeVis

เมื่อรู้แล้วว่าจะต้องเปิดภายใต้หลักการอะไร มาดูกันดีกว่าว่า กกต. ควรเปิดเผยข้อมูลอะไรและควรเปิดเผยข้อมูลเมื่อไหร่บ้าง?

WeVis ขอย้ำข้อเรียกร้องเพื่อความโปร่งใสในการเลือกตั้งว่า “ข้อมูลทุกขั้นตอนของการเลือกตั้งควรเปิดเผยอย่างครบถ้วนและทันเวลา” ตั้งแต่ก่อน ระหว่าง และหลังการเลือกตั้ง

Disclaimer: เนื้อหาในบทความชิ้นนี้อ้างอิงจากข้อเสนอและความคิดเห็นในการประชุมร่วมกับคณะกรรมาธิการการพัฒนาการเมือง การสื่อสารมวลชน และการมีส่วนร่วมของประชาชน (กมธ. พัฒนาการเมืองฯ) กกต. และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

โดยภาพรวม ก่อนจะถึงวันชี้ชะตา เข้าคูหาอย่างวันเลือกตั้ง กกต. ควรเปิด “ข้อมูลพื้นฐาน” ที่ประชาชนต้องใช้ในการเตรียมความพร้อม เช่น เขตเลือกตั้ง รายชื่อและที่ตั้งหน่วย จำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง ขั้นตอนเลือกตั้ง และวิธีคำนวณคะแนน เพื่อให้ผู้มีสิทธิ์เข้าใจระบบอย่างชัดเจนและตรวจสอบได้ ขณะที่ในวันเลือกตั้งเองนั้น ความโปร่งใสคือกุญแจสำคัญที่สุด กกต. ควรเผยแพร่สถานะเปิด–ปิดหน่วย และรายงานผลเบื้องต้นแบบ real-time เพื่อให้ประชาชนติดตามได้ทันที ลดความไม่แน่นอน และสร้างความเชื่อมั่นต่อกระบวนการนับคะแนนของหน่วยงาน

เมื่อการเลือกตั้งสิ้นสุดลง กกต. ต้องเปิดเผยผลคะแนนรายหน่วย รายเขต ผลอย่างเป็นทางการโดยเผยแพร่ให้เร็วที่สุด รวมถึงข้อมูลงบประมาณที่ใช้ดำเนินการและข้อมูลการร้องเรียนต่าง ๆ พร้อมรายละเอียดครบถ้วนและตรวจสอบได้ง่าย ข้อมูลเหล่านี้จะเป็นทั้งหลักฐานความโปร่งใส และเป็นฐานพัฒนาคุณภาพการเลือกตั้งครั้งต่อไปให้ดียิ่งขึ้น

โดยที่ทุกกระบวนการของเปิดเผยข้อมูลเป็นไปตามหลักการ 4 เปิดข้างต้น: เข้าถึงได้ง่าย ใช้งานต่อได้ทันที ไม่ต้องยื่นคำร้อง ไม่เสียค่าใช้จ่ายใด ๆ

ทั้งนี้ หากพี่ๆ กกต. ยังไม่รู้จะเริ่มตรงไหนหรือจะเริ่มจากอะไร WeVis เตรียมโพยมาให้แล้ว ลอกได้เลย!

✔️ Checklist ข้อมูลก่อนการเลือกตั้ง

Checklist  ข้อมูลหน่วยงานเจ้าของข้อมูลกรอบระยะเวลา
เขตเลือกตั้งคณะกรรมการการเลือกตั้งโดยทันทีหลัง กกต. ประกาศให้มีการเลือกตั้ง
รายชื่อและที่ตั้งหน่วยเลือกตั้งสำนักทะเบียน กรมการปกครองโดยทันทีหลัง กกต. ประกาศให้มีการเลือกตั้ง
จำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งรายหน่วย/รายเขตสำนักทะเบียน กรมการปกครอง + คณะกรรมการการเลือกตั้งโดยทันทีหลัง กกต. ประกาศให้มีการเลือกตั้ง
กระบวนการเลือกตั้ง และวิธีการคิดคะแนนโดยละเอียดคณะกรรมการการเลือกตั้งโดยทันทีหลัง กกต. ประกาศให้มีการเลือกตั้ง
รายชื่อผู้สมัครรับเลือกตั้ง ทั้งเขตและบัญชีรายชื่อคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1-2 วัน หลังรับสมัคร
นโยบายของแต่ละผู้สมัคร/พรรคคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1-2 วัน หลังรับสมัคร

✔️ Checklist ข้อมูลระหว่างเลือกตั้ง

Checklist  ข้อมูลหน่วยงานเจ้าของข้อมูลกรอบระยะเวลา
ข้อมูลการเปิด-ปิดหน่วยเลือกตั้งคณะกรรมการการเลือกตั้งระหว่างวันเลือกตั้ง – หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้นทันที
รายงานผลเบื้องต้นแบบ real-timeคณะกรรมการการเลือกตั้งระหว่างวันเลือกตั้ง – หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้นทันที
ประเด็นการร้องเรียนต่าง ๆคณะกรรมการการเลือกตั้งระหว่างวันเลือกตั้ง – หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้นทันที
ช่องทางติดต่อผู้รับผิดชอบคณะกรรมการการเลือกตั้งตลอดเวลา ทั้งก่อน ระหว่าง และหลังเลือกตั้ง

อย่างไรก็ตาม หากปราศจากการรายงานผลการเลือกตั้งเบื้องต้นแบบ Real-Time เราเน้นย้ำว่า กกต.ควรเปิดผลการนับคะแนนอย่างไม่เป็นทางการทันที ภายหลังการนับคะแนนจบลง

✔️ Checklist ข้อมูลหลังการเลือกตั้ง

Checklist ข้อมูลหน่วยงานเจ้าของข้อมูลกรอบระยะเวลา
ผลคะแนนรายหน่วยคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1 สัปดาห์ หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้น
ผลคะแนนรายเขตคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1 สัปดาห์ หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้น
ผลการเลือกตั้งอย่างเป็นทางการคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1 เดือน หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้น
งบประมาณรายจ่ายจริงที่เกี่ยวกับการจัดการเลือกตั้ง + การหาเสียงคณะกรรมการการเลือกตั้งภายใน 1 เดือน หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้น
ประเด็นการร้องเรียนต่าง ๆคณะกรรมการการเลือกตั้งระหว่างวันเลือกตั้ง – หลังเลือกตั้งเสร็จสิ้น
ช่องทางการติดต่อผู้รับผิดชอบคณะกรรมการการเลือกตั้งตลอดเวลา ทั้งก่อน ระหว่าง และหลังเลือกตั้ง

การเปิดเผยข้อมูลตามหลักการ 4 เปิด โดยโปร่งใส ครบถ้วน และเข้าถึงได้ง่ายไม่เพียงแต่ตอบสนองความต้องการของประชาชน แต่ยังเป็นมาตรฐานขั้นต่ำที่หน่วยงานเจ้าภาพอย่าง กกต. สมควรทำ เพื่อให้การเลือกตั้งทุกครั้งสามารถตรวจสอบได้ ไร้ข้อครหา (เหมือนที่ผ่านมา….)

🗳️ ส่องหน่วยงานเลือกตั้งต่างประเทศ เขาเปิดเผยข้อมูลกันยังไงนะ?

การเลือกตั้งที่โปร่งใสต้องอาศัยการเปิดเผยข้อมูลที่เข้าถึงง่ายและนำไปใช้ได้ ซึ่งหน่วยงานจัดการเลือกตั้งในหลายประเทศได้วางมาตรฐานระดับสูงในการเปิดเผยข้อมูลเหล่านี้ ไหน! ดูสิ ประเทศไหนเข้ารอบบ้าง

ตัวอย่างที่น่าสนใจในการเปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งจากต่างประเทศ ได้แก่

ออสเตรเลีย – https://www.aec.gov.au/

เว็บไซต์ของ Australian Electoral Commission (AEC) เป็นศูนย์กลางข้อมูลเลือกตั้งระดับสหพันธ์ของออสเตรเลีย จัดทำโดยหน่วยงานอิสระที่ดูแลการเลือกตั้ง การขึ้นทะเบียนผู้มีสิทธิ์ และการแบ่งเขตเลือกตั้งทั่วประเทศ เว็บไซต์เผยแพร่ข้อมูลเปิดตั้งแต่ขั้นตอนการลงคะแนน ผลคะแนน เขตเลือกตั้ง ไปจนถึงข้อมูลพรรคการเมืองและการเงินการเมือง

เว็บไซต์นำเสนอข้อมูลแบบไหน?

  • เปิดเผยข้อมูลในรูปแบบ Real Open Data
  • เปิดเผยข้อมูลที่สามารถดาวน์โหลดในรูปแบบ Machine-Readable นำไปใช้ต่อได้ง่าย
  • เปิดเผยข้อมูลภายใต้สัญญาอนุญาตเปิด (Open license)
  • เปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งที่ครบถ้วนทั้งก่อน-ระหว่าง-หลังการเลือกตั้งแบบครบถ้วน
  • เข้าถึงง่ายและป็นมิตรต่อผู้ใช้

สหราชอาณาจักร – https://www.electoralcommission.org.uk/

เว็บไซต์แสดงข้อมูลเปิดของ Electoral Commission ซึ่งเป็นหน่วยงานอิสระในสหราชอาณาจักร (UK) ที่ดูแลเรื่องการเลือกตั้ง การลงประชามติ และการเงินทางการเมือง  ภารกิจหลักคือส่งเสริมความเชื่อมั่นของสาธารณชนในกระบวนการประชาธิปไตย และรับรองความซื่อสัตย์ในการเลือกตั้งและการเงินทางการเมือง

เว็บไซต์นำเสนอข้อมูลแบบไหน?

  • เปิดเผยข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับการเลือกตั้ง ทั้งที่เปิดประจำและข้อมูลหลังการเลือกตั้ง
  • มีข้อมูลแบบเปิดให้นำไปใช้ต่อได้ (Open Government Licence)
  • มี API สำหรับข้อมูลเลือกตั้ง (Election information API) อย่างครบถ้วน
    • Election Information API คือ ช่องทางดิจิทัลที่ทำให้ผู้ใช้สามารถเข้าถึงข้อมูลได้โดยตรง ไม่ต้องโหลดไฟล์ ไม่ต้องคัดลอกจากเว็บ แต่ “โปรแกรม” สามารถดึงข้อมูลไปใช้ได้ทันที
  • นำเสนอข้อมูลให้ความรู้และรณรงค์การเลือกตั้งแก่ผู้มีสิทธิเลือกตั้ง
  • เข้าถึงง่ายและเป็นมิตรต่อผู้ใช้

เยอรมนี – https://www.bundeswahlleiterin.de/

เว็บไซต์นำเสนอข้อมูลแบบไหน?

  • เว็บไซต์มีความทันสมัย มี Data Visualization และ Dashboard ที่แสดงข้อมูลเกี่ยวกับการเลือกตั้ง
  • ออกแบบโครงสร้างข้อมูลที่ดี ข้อมูลอยู่ในรูปแบบเปิดให้ดาวน์โหลด ประชาชนสามารถนำไปใช้ต่อได้ง่าย
  • ข้อมูลมีความโปร่งใสสูง ให้ข้อมูลเกี่ยวกับเลือกตั้งละเอียดตั้งแต่ต้นนำยันปลายน้ำ
  • มีสื่อความรู้เกี่ยวกับการเลือกตั้งช่วยให้ประชาชนเข้าใจการเลือกตั้งและสนับสนุนความแข็งแรงของระบอบประชาธิปไตย

นี่คือตัวอย่างช่องทางและวิธีเปิดเผยข้อมูลการเลือกตั้งในรูปแบบ Open Data ที่ได้มาตรฐานและตอบโจทย์ประชาชน ช่วยให้เข้าถึงและตรวจสอบการทำงานรัฐได้ง่ายขึ้น พร้อมวางรากฐานสู่สังคมโปร่งใส มีส่วนร่วม และระบบเลือกตั้งที่ทำงานได้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

🤩 โปร่งใสตั้งแต่ต้นทาง ยกระดับการเลือกตั้ง กกต. ทำได้เลย!

การเปิดเผยข้อมูลไม่ได้เป็นแค่หัวใจของการเลือกตั้งโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของประชาชนเท่านั้น แต่ยังช่วยลดข้อครหา เพิ่มความเชื่อมั่นต่อ กกต. ได้อย่างเป็นรูปธรรม นี่คือสิ่งที่ กกต. สามารถเริ่มทำได้ทันที ในการเลือกตั้งครั้งหน้า เพื่อบูส ๆ ความสุจริต เที่ยงธรรมและโปร่งใส

WeVis จัดชุดการบ้าน  ✔️ Checklist การเปิดข้อมูลให้เรียบร้อยแล้ว พี่ ๆ กกต. หยิบไปใช้ได้เลย เพราะการเลือกตั้งกำลังจะมาถึงแล้วในวันที่ 8 กุมภาพันธ์ที่กำลังจะถึง และแน่นอนว่า WeVis จะคอยตรวจการบ้านต่อไป เพื่อให้การเลือกตั้งไทยโปร่งใสขึ้นไปอีก

We are Looking at You ECT!

ร่วมกันติดตามการเปิดเผยข้อมูลเลือกตั้งของ กกต. ไปกับ WeVis แบบรายสัปดาห์ได้ที่ Social Media WeVis ทุกช่องทาง

อ้างอิง