ปักหมุดประชาธิปไตย ผ่านเหตุการณ์ความเคลื่อนไหวทั่วประเทศไทย ก่อนเข้าสู่ศูนย์กลางกรุงเทพฯ
.
ครบรอบ 51 ปี กับเหตุการณ์การเรียกร้องประชาธิปไตย 14 ตุลาคม 2516 “วันประชาธิปไตย”
เมื่อพูดถึงเหตุการณ์ 14 ตุลา ภาพจำของใครหลายๆ คน คงหนีไม่พ้นภาพ ‘นิสิต นักศึกษา อาจารย์ และปัญญาชน’ ที่ ‘ลานโพธิ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ถนนราชดำเนิน มาจนถึงอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย และสิ้นสุดที่พระราชวังสวนจิตรลดา’
.
ภาพจำเหล่านั้น อาจจะเป็นภาพที่ ‘ผู้กำหนดประวัติศาสตร์’ ต้องการที่จะให้พวกเราเห็นผ่านหลากหลายช่องทาง ไม่ว่าจะเป็น สื่อ หรือช่องทางที่ง่ายที่สุดอย่าง ‘การศึกษา’ ที่เกือบครึ่งชีวิตของใครหลายๆ คนรับรู้การบันทึกเหตุการณ์ความอุกอาจครั้งนี้อยู่ในบทเรียนเพียงไม่กี่หน้าเท่านั้น
.
จุดเริ่มต้นของความตึงเครียดในเหตุการณ์เดือนตุลาคม 2516 เริ่มขึ้นจากความคับแค้นใจของประชาชนที่ต้องอยู่ภายใต้ระบอบ ‘สฤษดิ์-ถนอม-ประภาส’ หรือการใช้อำนาจอย่างไม่ชอบธรรมจากกลุ่มเผด็จการทหารคณาธิปไตยเหล่านี้ ทำให้เสรีภาพทางการเมืองและการพัฒนาของเศรษฐกิจไทยถูกแช่แข็งมานานนับ 10 ปี ผลประโยชน์กระจุกตัวอยู่ที่คนไม่กี่กลุ่ม ปัจจัยเหล่านี้จึงทำให้ผู้คนเริ่มตั้งคำถามต่อสิ่งที่เป็นอยู่ ปัญญาชนเริ่มตระหนักถึงศักยภาพของตนเองในการเรียกร้องความเป็นธรรม และความคิดดังกล่าวไม่ได้คุกกรุ่นอยู่เพียงแค่ในกรุงเทพฯ เพียงที่เดียว
.
ความเคลื่อนไหวของขบวนการเรียกร้องรัฐธรรมนูญใหม่ในแต่ละจังหวัด ส่วนใหญ่มักเริ่มขึ้นช่วงต้นเดือนตุลาคม 2516 หลังจากเหตุการณ์จับ 12 แกนนำเรียกร้องรัฐธรรมนูญใหม่ในวันที่ 8 ตุลาคม 2516 การรับรู้ข้อมูลข่าวสารในสมัยนั้นเกิดขึ้นผ่านการฟังวิทยุกระจายเสียงข่าวสาร หนังสือพิมพ์ และการติดต่อสื่อสารกันผ่านกลุ่มองค์กรนักเรียน นักศึกษา ภายใต้กลุ่มผู้นำหลักในกรุงเทพฯ อย่าง ศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย (ศนท.)
.
งานชิ้นนี้ตั้งใจอยากพาทุกคนไปสำรวจดูว่า นอกจากภาพการชุมนุมที่ธรรมศาสตร์-อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ผู้นำขบวนการอย่างศูนย์กลางนิสิตฯ ที่บทเรียนหรือหน้าสื่อต่างๆ พยายามนำเสนอกันมาโดยตลอดนั้น ยังมีกลุ่มนักเรียน นักศึกษา ประชาชนส่วนอื่นๆ ในประเทศไทยที่มีส่วนร่วมเป็นแสงสว่างของการจุดประกายประชาธิปไตยในครั้งนี้อยู่ที่ไหนกันบ้าง
.
ข้อมูลดังกล่าว มาจากการรวบรวมของอนุสรณ์สถาน 14 ตุลา อาจมีบางจังหวัดที่ไม่สามารถระบุเครือข่ายได้อย่างแน่ชัดว่าเป็นผู้เข้าร่วมจากโรงเรียนหรือวิทยาลัยใดบ้าง (จังหวัดที่ไม่ปรากฏชื่อ หมายถึงจังหวัดที่ไม่มีการบันทึกในแหล่งที่มาของข้อมูล) แต่ส่วนใหญ่ในเกือบทุกจังหวัดมีการเคลื่อนไหวต่อเหตุการณ์ในเดือนตุลาคมร่วมกัน ผ่านการติดตามข่าวสารจากหนังสือพิมพ์ วิทยุ และจดหมายจากศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย โดยการแสดงออกทางการเมืองของทุกจังหวัดมีความคล้ายคลึงกัน เช่น การปราศรัย การไฮด์ปาร์ค จับกลุ่มวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาล การเดินขบวนประท้วงขับไล่รัฐบาลเผด็จการ แปะโปสเตอร์ประณามการกระทำที่รุนแรง และมีหลายกลุ่มที่พยายามจะเข้ามาร่วมชุมนุมที่กรุงเทพฯ แต่ไม่สามารถเข้ามาได้เนื่องจากถูกสกัดกั้นจากเจ้าหน้าที่ตำรวจ
.
แต่กลุ่มคนเหล่านี้มีเป้าหมายหลักร่วมกันคือ “เรียกร้องรัฐธรรมนูญใหม่ และทวงคืนความเป็นประชาธิปไตย” และบทบาทอื่นๆ ที่สำคัญหลังเหตุการณ์การนองเลือดในวันที่ 14 ตุลาคม 2516 ในกรุงเทพฯ ได้แก่ การเปิดรับบริจาคเงิน บริจาคโลหิต ส่งมายังศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย และร่วมไว้อาลัยต่อวีรชน 14 ตุลา
.
ภาคเหนือ
| แม่ฮ่องสอน | นักเรียนและประชาชน |
| เชียงใหม่ | กลุ่มนักศึกษาผู้รักชาติ นักศึกษามหาวิทยาลัยเชียงใหม่ |
| เชียงราย | นักเรียนโรงเรียนการช่างเชียงราย |
| ลำปาง | นักศึกษาวิทยาลัยครูลำปาง |
| ลำพูน | นักเรียนและประชาชนในจังหวัดลำพูน |
| น่าน | นักเรียนโรงเรียนการช่างน่าน โรงเรียนเกษตรกรรมน่าน โรงเรียนสตรีน่าน โรงเรียนสตรีสวัสดิ์วิทยากร และโรงเรียนน่านคริสเตียนศึกษา |
| แพร่ | นักเรียนจากโรงเรียนการช่างแพร่ โรงเรียนอาชีว ศึกษาแพร่ โรงเรียนพาณิชยการแพร่ และโรงเรียน พานิชยการลานนา |
| อุตรดิตถ์ | วิทยาลัยครูอุตรดิตถ์ นักเรียนโรงเรียนอุตรดิตถ์และโรงเรียนอุตรดิตถ์ดรุณี |
| สุโขทัย | นักเรียนและประชาชน |
| พิษณุโลก | วิทยาลัยวิชาการศึกษาพิษณุโลก |
| ตาก | นักเรียนและประชาชน |
| กำแพงเพชร | นักเรียนและประชาชน |
| พิจิตร | นักเรียนและประชาชน |
| เพชรบูรณ์ | โรงเรียนวิทยานุกูลนารี |
| นครสวรรค์ | นักศึกษาวิทยาลัยครู นักเรียนวิทยาลัยเทคนิค |
| อุทัยธานี | นักเรียนโรงเรียนการช่างอุทัยธานี นักเรียนโรงเรียนอุทัยวิทยาลัย และโรงเรียนเมืองอุทัยธานี |
ภาคใต้
| กระบี่ | ครูและนักเรียนในจังหวัดกระบี่ |
| ชุมพร | นักเรียนโรงเรียนการช่างชุมพร และนักเรียนในเขตเทศบาล |
| ตรัง | นักเรียนและประชาชน |
| นครศรีธรรมราช | นักเรียนและนักศึกษาวิทยาลัยเกษตรกรรม โรงเรียนภาษาต่างประเทศพณิชยการและเลขานุการ โรงเรียนการช่างนครศรีธรรมราชวิทยาลัยครูนครศรีธรรมราช โรงเรียนอาชีวะศึกษานครศรีธรรมราช โรงเรียนศิลปหัตถกรรม โรงเรียนจรัสพิรากร โรงเรียนกัลยานีศรีธรรมราช โรงเรียนศรีธรรมราชศึกษา และโรงเรียนเบญจมราชูทิศ |
| นราธิวาส | ศูนย์กลางนักเรียนจังหวัดนราธิวาส |
| ปัตตานี | นักเรียนและประชาชน |
| พังงา | นักเรียนและประชาชน |
| พัทลุง | นักเรียนโรงเรียนเทศบาล โรงเรียนการช่าง |
| ภูเก็ต | นักเรียนโรงเรียนสตรีภูเก็ต โรงเรียนประสาทวิทยา โรงเรียนเทคนิคภูเก็ต โรงเรียนดาวรุ่งวิทยา โรงเรียนภูเก็ตวิทยาลัย และวิทยาลัยครูภูเก็ต |
| ยะลา | นักเรียนโรงเรียนคณะราษฎรบำรุง นักเรียนเทคนิคยะลา และนักศึกษาวิทยาลัยครูยะลา |
| ระนอง | นักเรียนโรงเรียนพิชัยรัตนาคาร |
| สงขลา | นักศึกษามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาลัยครูสงขลา วิทยาลัยวิชาการศึกษา และวิทยาลัยเทคนิคภาคใต้ |
| สตูล | นักเรียนโรงเรียนสตูลวิทยา |
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
| ศรีสะเกษ | นักเรียนจากโรงเรียนเกษตรกรรมศรีสะเกษ โรงเรียนการช่างศรีสะเกษ และโรงเรียนศรีสะเกษวิทยาลัย |
| หนองคาย | โรงเรียนปทุมเทพวิทยาคาร โรงเรียนการช่างหนองคาย |
| เลย | คณะครูและนักเรียนโรงเรียนการช่างเลย โรงเรียนเลยพิทยาคม โรงเรียนอาชีวศึกษาเลย |
| อุดรธานี | นักศึกษาวิทยาลัยครูอุดรธานี นักเรียนจากโรงเรียนการช่างสตรีและโรงเรียนเทคนิคจังหวัดอุดรธานี |
| นครพนม | นักเรียนโรงเรียนการช่างนครพนม นักเรียนโรงเรียนปิยะมหาราชาลัย |
| สกลนคร | นักศึกษาวิทยาลัยครูสกลนคร นักเรียนโรงเรียนการช่างสกลนคร |
| ขอนแก่น | นักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแก่น นักเรียนมัธยม โรงเรียนแก่นนครวิทยาลัย |
| กาฬสินธุ์ | นักเรียนจากโรงเรียนการช่างกาฬสินธุ์ โรงเรียนเกษตรกรรมกาฬสินธุ์ และโรงเรียนกาฬสินธุ์พิทยาสรรพ์ |
| มหาสารคาม | กลุ่มนิสิตวิทยาลัยวิชาการศึกษามหาสารคาม วิทยาลัยวิชาการศึกษา |
| ร้อยเอ็ด | โรงเรียนสตรีศึกษา นักเรียนโรงเรียนร้อยเอ็ดวิทยาลัย โรงเรียนการช่างชาย |
| นครราชสีมา | นักเรียน นักศึกษาวิทยาลัยครูนครราชสีมา วิทยาลัยเทคนิคภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โรงเรียนช่างกลพาณิชยการ |
| บุรีรัมย์ | นักเรียนนักศึกษาจากวิทยาลัยครูบุรีรัมย์ โรงเรียนเกษตรบุรีรัมย์ และโรงเรียนการช่างบุรีรัมย์ |
| สุรินทร์ | นักศึกษาวิทยาลัยเกษตรกรรมสุรินทร์ นักเรียนจากโรงเรียนอาชีวศึกษาสุรินทร์ |
| อุบลราชธานี | นักศึกษาวิทยาลัยครูอุบลราชธานี โรงเรียนพานิชยการอุบลราชธานี โรงเรียนเทคนิคอุบลราชธานี โรงเรียนเบญจมมหาราช |
ภาคกลาง
| ชัยนาท | นักเรียนโรงเรียนการช่างชัยนาท |
| สิงห์บุรี | นักเรียนโรงเรียนการช่างสิงห์บุรีและโรงเรียนอาชีวศึกษาสิงห์บุรี |
| ลพบุรี | นักเรียนนักศึกษาจากโรงเรียนเทคนิคลพบุรี โรงเรียนช่างกลละโว้ โรงเรียนพาณิชยการลพบุรี และวิทยาลัยครูเทพสตรี |
| สุพรรณบุรี | นักเรียนและประชาชน |
| อยุธยา | นักศึกษาวิทยาลัยครูพระนครศรีอยุธยา |
| สระบุรี | นักเรียนโรงเรียนการช่างสระบุรี นักเรียนโรงเรียนสระบุรีวิทยาคม |
| กาญจนบุรี | นักเรียนโรงเรียนวิสุทธิรังสี โรงเรียนสตรีกาญจนา “กาญจนานุเคราะห์” โรงเรียนการช่างกาญจนบุรี โรงเรียนพนมทวนชนูปถัมภ์ และโรงเรียนอาชีวศึกษากาญจนบุรี |
| นครนายก | นักเรียนโรงเรียนนครนายกพิทยาคม และโรงเรียนการช่างนครนายก |
| ปทุมธานี | นักเรียนโรงเรียนการช่างปทุมธานี |
| นครปฐม | นักเรียนและนักศึกษามหาวิทยาศิลปากร วิทยาลัยครูนครปฐม โรงเรียนการช่างชาย (พระประโทน) โรงเรียนอาชีวศึกษานครปฐม โรงเรียนราชินีบูรณะ โรงเรียนพระปฐมวิทยาลัย โรงเรียนเทพสิทธา โรงเรียนวรรณวิทย์ โรงเรียนบำรุงวิทยา และศูนย์กลางนักเรียนนักศึกษาจังหวัดนครปฐม |
| ราชบุรี | นักเรียนโรงเรียนเทคนิคราชบุรี โรงเรียนช่างทอราชบุรี วิทยาลัยครูหมู่บ้านจอมบึง และโรงเรียนกรุณาราชบุรี |
| สมุทรสาคร | นักเรียนและประชาชนจากในจังหวัดต่างเดินทางและเข้าร่วมด้วยตนเองในกรุงเทพ |
| สมุทรสงคราม | นักเรียนโรงเรียนการช่างชาย โรงเรียนศรัทธาสมุทร และโรงเรียนอาชีวศึกษา |
| เพชรบุรี | นักเรียนโรงเรียนการช่างเพชรบุรี โรงเรียนเบญจมเทพอุทิศ |
| ประจวบคีรีขันธ์ | นักเรียนโรงเรียนการช่างประจวบคีรีขันธ์ |
ภาคตะวันออก
| ปราจีนบุรี | นักเรียน นักศึกษาและประชาชน |
| ฉะเชิงเทรา | นักเรียนโรงเรียนการช่างฉะเชิงเทรา |
| ชลบุรี | นักเรียนและนักศึกษาวิทยาลัยวิชาการศึกษาบางแสน โรงเรียนชลราษฎร์บำรุง โรงเรียนชลกัลยานุกุล โรงเรียนเทคนิคชลบุรี โรงเรียนอาชีวศึกษาชลบุรี และโรงเรียนเกษตรกรรม |
| ระยอง | นักเรียนโรงเรียนระยองวิทยาคม และโรงเรียนการช่างระยอง |
| ตราด | นักเรียนโรงเรียนสตรีประเสริฐศิลป์ โรงเรียนการช่างตราด โรงเรียนตราษตระการคุณ และโรงเรียนบ้านท่าเรือจ้าง |
.
ข้อมูลข้างต้นทำให้เราได้เห็นว่า การผลิบานของประชาธิปไตยไม่ได้เกินขึ้นเพียงแค่ในศูนย์กลางอย่างกรุงเทพฯ ที่เดียว แม้ว่าในยุคสมัยนั้นเทคโนโลยีจะไม่ได้มีการพัฒนาจนสื่อสารได้รวดเร็วและง่ายดายอย่างทุกวันนี้ แต่ความมุ่งหมายเดียวกันที่เด็ดเดี่ยวชัดเจนทำให้เกิดความร่วมมือจนกลายเป็นเครือข่ายขนาดใหญ่ของคนหนุ่มสาว เหตุการณ์ความร่วมมือที่เกิดขึ้นทั่วประเทศเหล่านี้ถือเป็นอีกหนึ่งบันทึกสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์ไทยที่ไม่ควรถูกลบเลือนหายไป
.
ที่มา
- อนุสรณ์สถาน 14 ตุลา. ก่อนจะถึง 14 ตุลาคม 2516.
- ประจักษ์ ก้องกีรติ (2545). ก่อนจะถึง 14 ตุลาฯ : ความเคลื่อนไหวทางการเมืองวัฒนธรรมของนักศึกษาและปัญญาชนภายใต้ระบอบเผด็จการทหาร (พ.ศ. 2506-2516). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
- 14 ตุลาคม ในต่างจังหวัด. http://www.14tula.com/.
- เปิดลำดับเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ 14 ตุลา 2516. https://www.thaipbs.or.th/now/content/410.
