ตอนนี้เรารู้จักรัฐสภาของตัวเองมากแค่ไหน?
เพราะส่วนหนึ่งของรัฐสภากำลังทำหน้าที่เป็น “ตัวแทนของเรา” ที่กำลังใช้อำนาจตัดสินอนาคตประเทศแทนพวกเรา แต่ในความเป็นจริง พอเราจะกลับมาดูว่า ทุก ๆ การประชุมใครเข้าประชุมบ้าง แต่ละคนลงมติอะไรไป ใครมีความคิดเห็นในคณะกรรมาธิการยังไง หรือใช้เงินไปกับการดูงานเท่าไหร่บ้าง เรากลับแทบไม่รู้เลยด้วยซ้ำว่า ข้อมูลเหล่านี้อยู่ที่ไหน หรือควรจะเข้าถึงได้ยังไง ทั้งที่สิ่งเหล่านี้ควรเป็น “ข้อมูลสาธารณะ” ที่ประชาชนทุกคนเข้าถึงได้ง่ายที่สุด
WeVis ในฐานะหนึ่งในพันธมิตรเอเชียเพื่อความโปร่งใสของรัฐสภา (Asian Alliance for Parliamentary Openness: AAPO) ได้ร่วมกับ Parliamentary Monitoring Organizations (PMOs) ในเอเชีย และการสนับสนุนด้านวิชาการจากนานาชาติ พัฒนาดัชนีความโปร่งใสของรัฐสภาระดับภูมิภาคเอเชีย (Asia Parliamentary Transparency Index: APTI) นี่ถือเป็นครั้งแรกที่เอเชียจะมี “เครื่องมือสากล” ไว้ใช้เทียบกันว่า รัฐสภาในแต่ละประเทศ ‘เปิดกว้าง’ ต่อประชาชนมากน้อยแค่ไหน
ที่ผ่านมา เราแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันผ่านออนไลน์หลายปี ทั้งรู้จักงานกันและกัน และเชิญเพื่อนจากทวีปอื่นอย่างออสเตรเลีย ละตินอเมริกา หรือแอฟริกา มาเล่าสู่กันฟัง จากที่เคยเริ่มต้นด้วยสมาชิกไม่กี่องค์กร วันนี้เครือข่ายของเราเติบโตจนมี 10+ องค์กรจาก 10+ ประเทศแล้ว
จากการเข้าร่วม Workshop ที่กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น พวกเราได้ระดมความคิดเห็นร่วมกับผู้เชี่ยวชาญและนักกิจกรรมจากหลายประเทศ เพื่อช่วยกันออกแบบตัวชี้วัดและวิธีการประเมินเพื่อการพัฒนาร่างดัชนี APTI ที่ครอบคลุมบริบทอันหลากหลายของการเมืองและรัฐสภาแต่ละแห่งในภูมิภาคเอเชีย
ในร่างแรก Asia Parliamentary Transparency Index หรือ ร่างดัชนี APTI นั้น เราจะวัดทั้งหมด 4 ตัวชี้วัด ได้แก่
- Transparency: รัฐสภามีการเปิดเผยชุดข้อมูลมากน้อยแค่ไหน เปิดด้วยรูปแบบใด เป็นไปตามมาตรฐานการข้อมูลเปิดสากลหรือไม่ ระยะเวลาในการเปิดเผยเป็นอย่างไร และข้อมูลส่วนใหญ่มีการเปิดเผยเป็นหลักมากกว่าที่ประชาชนจะต้องร้องขอหรือไม่
- Accountability: รัฐสภามีกลไกใดบ้างที่ตอบรับเรื่องความรับผิดรับชอบของสมาชิกรัฐสภาในการปฏิบัติหน้าที่
- Citizen Participation: รัฐสภามีการเสริมสร้างการมีส่วนร่วมกับประชาชนในด้านใดบ้าง ทั้งเชิงพื้นที่ไปจนถึงการมีส่วนร่วมในกระบวนการทางกฎหมาย
- Institutional Legal Framework: รัฐสภามีมาตรการ กติกา หรือกฎหมายที่ชัดเจนและบังคับใช้ได้จริง เพื่อสนับสนุนความโปร่งใส ความรับผิดชอบ และการมีส่วนร่วมของประชาชนหรือไม่
และด้วยความมุ่งมั่นและพลังร่วมของทุกคนที่เดินมาด้วยกันตลอดกระบวนการ วันนี้เราก็สามารถทำให้ร่างดัชนี APTI เสร็จสมบูรณ์ในระดับหนึ่งแล้ว ถือว่าเป็นก้าวสำคัญที่ทำให้เห็นว่า การผลักดันเรื่องความโปร่งใสและการตรวจสอบรัฐสภาเอเชียไม่ได้เป็นแค่ความฝันหรือแนวคิดในกระดาษอีกต่อไป จากนี้ไปกระบวนการที่เหลืออยู่คือการรีวิวทางวิชาการ และเก็บรายละเอียดให้ครบถ้วนสมบูรณ์ ก่อนที่จะเผยแพร่สู่สาธารณะได้จริง ซึ่งเราคาดว่าจะเกิดขึ้นได้ในช่วงปลายปี 2025 หรือต้นปี 2026
ขอบคุณองค์กรร่วมขับเคลื่อน ได้แก่ Citizen Congress Watch (ไต้หวัน), Indonesian Parliamentary Center – IPC (อินโดนีเซีย), Directorio Legislativo (ละตินอเมริกา), University of Melbourne (ออสเตรเลีย) และเครือข่ายจากมาเลเซีย กัมพูชา ฟิลิปปินส์ เกาหลีใต้ ญี่ปุ่น มองโกเลีย และศรีลังกา
จากจุดเริ่มต้นเล็ก ๆ ในปี 2019 ที่เราแค่รู้สึกว่าต้องมีใครสักคนลุกขึ้นมาจับตารัฐสภา จนมี #ParliamentWatch วันนี้ WeVis เดินทางมาถึงก้าวสำคัญในการร่วมสร้าง Asian Parliamentary Transparency Index (APTI) กับเครือข่าย PMO จากกว่า 10 ประเทศทั่วเอเชีย หลังจากหลายปีแห่งการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และฝ่าฟันอุปสรรคมากมาย หลากหลายบริบททางการเมืองและสังคม ในปีหน้าเราจะได้มี “ร่างแรกที่สมบูรณ์ของ Asian Parliamentary Transparency Index (APTI)” ที่จะใช้วัดความโปร่งใส ความรับผิดชอบ การมีส่วนร่วมของประชาชน และกรอบกฎหมายเชิงสถาบันของรัฐสภาในภูมิภาคนี้ได้สำเร็จ แม้นี่จะเป็นเพียงจุดเริ่มต้น แต่เราหวังว่ามันจะกลายเป็นมาตรฐานใหม่ที่ช่วยผลักดันให้รัฐสภาเอเชียเปิดกว้างและเป็นของประชาชนมากขึ้นในอนาคต
หากสนใจข้อมูลเรื่องการตรวจสอบรัฐสภา version ประเทศไทย 👉🏻 https://parliamentwatch.wevis.info/
และ หากอยากสนับสนุนพวกเราเพื่อพัฒนาโปรเจคต่าง ๆ ต่อไป สามารถโดเนทได้ที่ 👉🏻 https://taejai.com/th/project/ots-parliament-watch
